36-72 aylık çocukların içinde
bulundukları motor gelişim dönemi “temel hareketler dönemi” olarak
adlandırılır. Dolayısıyla, 36-72 ay çocuklarının bu hareket dönemi içerisinde
incelenmeleri gerekmektedir. Eğitim programında hareket eğitimi ile ilgili
program geliştirmede birincil argüman “temel hareketler dönemi”ne uygunluk
koşulu olmalıdır.
Koşma, atlama, sıçrama, sekme,
yakalama, fırlatma, tutma vb. hareket becerilerinin kazanıldığı bu dönem bütün
çocuklarda bulunan ortak özellikler ve yaşam için gerekli temel beceriler
olduğundan bu hareketlere temel beceriler, bu hareketlerin sergilendiği döneme
de temel hareketler dönemi denmektedir (Gallahue 1982, Wickstrom 1977, Cratty
1973).
2 yaşından itibaren temel hareketler
kaba bir biçimde ortaya çıkar. Temel hareketlerin gelişimi 3 evrede incelenir.
Bu evreler gelişimsel bir sıra izlemekle beraber her evreyi diğerinden kesin
çizgilerle ayırmak mümkün değildir (Gallahue, 1982).
Başlangıç evresi: Bu evre genellikle 2-3 yaşlar arasındaki çocukların temel hareketleri yapmadaki ilk amaçlı çabalarını içerir. Hareket atlanılan veya düzgün sırada olmayan parçalardan oluşur. Vücudun abartılı veya kısıtlı biçimde kullanılması, hareketin akışında ve koordinasyonunda yetersizlik bu evredeki hareketlerde gözlenilen temel eksikliklerdir (Gökmen ve ark., 1995: 40).
İlk evre: Bu bir geçiş evresidir. 4-5 yaşlarında görülen bu evre, daha kontrollü ve daha ritmik koordinasyonu olan temel hareketlerden oluşur. Hareketin zamana ve mekana ilişkin elemanları daha koordinelidir. Bir önceki evreye göre gelişmiş koordinasyona rağmen hareketlerde abartma ve sınırlama sürmektedir. Normal gelişim özellikleri sergileyen çocuklar “olgunlaşma” faktörü nedeniyle temel ha-reketler döneminin ilk evresine gelebilirler. Ancak bu evredeki düzeltmeye yönelik hareket eğitimi eksikliği veya yokluğu, bireylerin bir çok hareket formu açısından bu evrede kalabilmelerine neden olabilmektedir (Gökmen ve ark.1995: 41).
Olgunluk evresi: 5-7 yaşlar arasında görülen bu evrede hareketler mekanik olarak yeterli, koordineli ve kontrollü olarak gerçekleştirilebilir. Normal koşullarda 6 yaş çocuğunun temel hareketler açısından genellikle olgunluk düzeyine eriştiği belirtilmektedir (Cratty, 1979; Espenschade ve Eckert, 1980; Gallahue, 1982 akt. Gökmen ve ark., 1995: 41).
Başlangıç evresi: Bu evre genellikle 2-3 yaşlar arasındaki çocukların temel hareketleri yapmadaki ilk amaçlı çabalarını içerir. Hareket atlanılan veya düzgün sırada olmayan parçalardan oluşur. Vücudun abartılı veya kısıtlı biçimde kullanılması, hareketin akışında ve koordinasyonunda yetersizlik bu evredeki hareketlerde gözlenilen temel eksikliklerdir (Gökmen ve ark., 1995: 40).
İlk evre: Bu bir geçiş evresidir. 4-5 yaşlarında görülen bu evre, daha kontrollü ve daha ritmik koordinasyonu olan temel hareketlerden oluşur. Hareketin zamana ve mekana ilişkin elemanları daha koordinelidir. Bir önceki evreye göre gelişmiş koordinasyona rağmen hareketlerde abartma ve sınırlama sürmektedir. Normal gelişim özellikleri sergileyen çocuklar “olgunlaşma” faktörü nedeniyle temel ha-reketler döneminin ilk evresine gelebilirler. Ancak bu evredeki düzeltmeye yönelik hareket eğitimi eksikliği veya yokluğu, bireylerin bir çok hareket formu açısından bu evrede kalabilmelerine neden olabilmektedir (Gökmen ve ark.1995: 41).
Olgunluk evresi: 5-7 yaşlar arasında görülen bu evrede hareketler mekanik olarak yeterli, koordineli ve kontrollü olarak gerçekleştirilebilir. Normal koşullarda 6 yaş çocuğunun temel hareketler açısından genellikle olgunluk düzeyine eriştiği belirtilmektedir (Cratty, 1979; Espenschade ve Eckert, 1980; Gallahue, 1982 akt. Gökmen ve ark., 1995: 41).
Çocukların ve yetişkinlerin
hareketleri incelendiğinde, çoğunun temel hareketlerinin olgunluk evresi
düzeyine ulaşmadığı görülür. Bazı bireyler olgunluk evresi düzeyine çevresel
faktörlerin minimum etkisi ile yani, “olgunlaşma”nın etkisiyle ulaşabilmelerine
rağmen, büyük çoğunluk alıştırma olanağına, denemeye, güdülenmeye, düzeltici ve
nitelikli eğitime vb. gereksinim duyar. Bu faktörlerin yokluğu çocukların temel
hareketlerdeki olgunluk evresi düzeyine ulaşmalarını engelleyebileceği gibi,
sonraki hareket gelişim dönem ve evrelerindeki gelişimi de engelleyecektir
(Gökmen ve ark., 1995: 41).
Okulöncesi hareket etkinliklerinde
ve oyun etkinliklerinin hareket içeriklerinde üzerinde önemle durulması gereken
nokta, çocukların yer değiştirme, denge,
nesne kontrolü, küçük kas ile ilgili hareketler ve müzik ve ritm eşliğinde
hareketleri gerçekleştirmeye çalışırlarken bu çabanın temel hareketler dönemi
başlangıç, ilk ve olgunluk evresine göre gerçekleştirilmesinin
sağlanmasıdır. Bunun kadar önemli diğer
nokta çocuklardan hareket becerilerini bir üst evreye yönelik
gerçekleştirmelerinin istenmemesi gereğinin bilinmesidir.
Örneğin içerisinde koşma, atma ve
yakalama hareket becerilerinin olduğu bir etkinlikte çocukların söz konusu
hareketleri yaşlarının gelişim özelliklerinin gerektirdiği ve elverdiği ölçüde
yapmalarının sağlanması hareket ve oyunla hareket etkinliğinin temel eğitim
yaklaşımı olmalıdır.
Kaynakçalar:
İsmail Topkaya, Hareket Beden Eğitimi ve Spor Öğretiminde Öğrenme ve Öğretimin Temelleri, Nobel Akademik Yay. Ankara, 2010,
İsmail Topkaya, Hareket Beden Eğitimi ve Spor Öğretiminde Öğrenme ve Öğretimin Temelleri, Nobel Akademik Yay. Ankara, 2010,
İsmail Topkaya, Okulöncesi Eğitiminde Hareket Etkinlikleri, Paradigma Yay. Edirne, 2014.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Not: Yalnızca bu blogun üyesi yorum gönderebilir.