Hazırbulunuşluk ve Hareket Eğitimi

Olgunlaşmadan daha geniş bir kavram olan hazır bulunuşluk (hazır olma), Selçuk’a göre (1997: 15) kişinin olgunlaşma ve öğrenme sonucu belli davranışları yapmaya hazır olmasıdır.

Bir görevi yerine getirebilecek işlevselliğe ulaşmış olma (olgunlaşma), o görevi yerine getirebilmek için yeterli olmayabilir. Bu durumda o görevin yerine getirilmesi ile ilgili bazı bilgi ve becerilerin neler olduğunun öğrenilmiş olması anlamına gelen hazır bulunuşluğu;

Örneğin bir kurdeleyi sürekli sallayabilme davranışını gerçekleştirebilecek güç (büyüme), kurdeleyi belli bir ritim ve yönlerde sallayabilecek beceriyi sergileyebilecek el kol işlevselliği (olgunlaşma) ve kurdeleyi görsel bir şekilde sallamanın ne olduğunu, nasıl yapılması gerektiğini bilme ve bunu beceriye dönüştürebilme yeterliliği olarak tanımlamak olasıdır.

Kurdeleyi sürekli sallayabilecek kuvvete yani büyüme seviyesine ulaşmış ol-mak, kurdeleyi ritmik olarak sallama davranışını yerine getirmeye yetmez. Çünkü kurdeleyi belli bir ritimle sallayabilmek için öncelikle koordinatif bir davranış, yani “olgunlaşma” gerekmektedir. Ayrıca kurdeleyi belli bir ritimle sallayabilme davra-nışı için bunlarda yeterli olamamaktadır. Çünkü bu görevi gerçekleştirebilecek bazı ön davranışların öğrenilmiş olmasına gerek vardır. Kurdeleyi tutma, onu kontrol edebilme, ona hükmedebilme ve kurdeleyi sağa sola, yukarı aşağı sallama gibi ön davranışları öğrenmiş olma, yeni bir beceriye hazır olma anlamına gelmektedir.

Olgunlaşma bir davranışı öğrenmeyi sağlamaz. Öğrenmeyi mümkün kılar. Kurdeleyi tutup sallayabilecek beden işlevselliğine sahip olmak, kurdeleyi belli bir ritimle sallayabilmeyi sağlayamamaktadır. Kurdeleyi görsel bir güzellik oluşturacak şekilde ritmik sallayabilecek davranışları tasarlayabilecek düzeyde olmak gerekir Bu yalnızca kurdelenin nasıl sallanılması gerektiğinin öğrenilmesi ile ilgili değil, kurdele sallama ortamının (gereğinin) öğrenilmiş olmasıyla da ilgilidir. Kurdele sallayabilme ile ilgili büyüme ve olgunlaşma gereğinden sonra kurdele sallama gereğinin öğrenilmiş olması da kurdeleyi görsel bir şölen şeklinde sallamaya hazır olma demektir.

Aynı seviyede ve aynı olgunlaşma düzeyindeki iki çocuktan birisi, diğerine göre engel atlama becerileri ile ilgili olarak daha önde olabilir. Çocuklardan birisi diğerine göre engel atlamayla ilgili bir davranışı istenilen ölçüde yapabil-meye daha önce hazır hale gelebilir. Daha önce hazır olma durumuna gelen çocuğun, hazır olma nedeni, büyük bir olasılıkla engel geçme ile ilgili deneyim fırsatları bulmuş olması, alıştırmalar yaparak belli alışkanlıklar kazanmış olması ve hatta engel geçmeyle ilgili bazı bilgi ve becerileri edinmiş olmasıyla açıklana- bilir.

Sözü edilen çocuğun, ideal ölçülerde engel geçme tekniğini öğrenebilme hazır bulunuşluğu sağlanmış olduğundan, öğrenme düzeyi daha hızlı ve kaliteli olacaktır.

Hazır bulunuşluğu, hiç suya girmemiş, deniz görmemiş, havuzla tanışmamış bir çocuk ile, aynı yaş ve seviyede suyla haşır neşir olarak büyümüş olan bir çocuğun diğerine göre yüzmeyi daha çabuk öğrenebileceği şeklinde örneklendirmek de mümkündür.

Esas olarak olgunlaşmayla sarmal bir şekilde gerçekleşen hazır olma sürecindeki çocuk sürekli yeni öğrenmelere, yeni gelişmelere uğramaktadır.

Hareket eğitiminde, çocuklardaki hazır bulunuşluğun sağlanabilme koşulu, olgunlaşmalarıyla paralel ilgili davranışlara yönelik ön çalışmalar yapılmasıdır. Bunun sonucu çocuk, yeni bir davranışı sergileyebilecek hazır bulunuşluğa ulaşmış olacaktır.

Öğretmen bir topa tekme atma olgunluğuna

 ulaşmış bir çocuktan, topu ayakla bir hedefe göndermesini beklememelidir. Topu ayağını kullanarak hedefe doğru yuvarlama ilgili ön bilgi ve ön davranışlar kazandıracak ortamları hazırlayıp, daha önceden çocuğun ayakla topu yuvarlama davranışı ile tanışmış olmasını sağlamalıdır. Çocuk ayakla topu belli bir hedefe yuvarlamayı ancak, ayakla topu ileriye doğru yuvarlamanın ne olduğu ve nasıl gerçekleştirileceği ile ilgili hazır bulunuşluğu sonucu sergileyebilecektir.

Kaynakçalar: İsmail Topkaya, Hareket Beden Eğitimi ve Spor Öğretiminde Öğrenme ve Öğretimin Temelleri, Nobel Akademik Yay. Ankara, 2010,

İsmail Topkaya, Okulöncesi Eğitiminde Hareket Etkinlikleri, Paradigma Yay. Edirne, 2014.