Öğrenme ve Hareket Eğitimi

Öğretim öğrenme içindir. Öğrenme yoksa ya da gerçekleşmiyorsa öğretim bir anlam ifade etmemektedir. Hareket eğitiminde de temel ilke öğrenmeyi sağlamaktır. Çocuklar hareket etkinlikleri aracılığı motor öğrenmeye ek olarak birçok kazanımlar (öğrenmeler) elde ederler. Hareket etkinliklerinde öğrenme sonucu davranışlarda olumlu değişiklikler meydana gelir. Eğer hareket etkinlikleri çocukta bilgi, tutum ve özellikle motor davranışlar üzerinde bir değişikliğe neden olmuyor ise, söz konusu hareket eğitimi bir anlam taşımıyor demektir.

Hareket eğitimine özgü öğrenmelerin gerçekleşebilmesi için, çocuğun büyümesi, olgunlaşması ve hazır olması gereğinden daha önce söz edilmişti. Belirtilen gelişim unsurları gerçekleştiğinde, her etkinlikte olduğu gibi hareket etkinliklerinde de birçok öğrenme gerçekleşir.

Öğrenme, bireyin olgunlaşma düzeyine göre çevresiyle etkileşimi (yaşantısı) sonucu davranışlarında oluşan kalıcı değişmelerdir (Büyükkaragöz, Çivi, 1997: 24). Öğrenme başka bir bakış açısı ile bireyin çevresinde yaşananları giderek anlamlandırmaya başlamasıdır. O halde hareket eğitimi etkinliklerindeki öğrenme çocukların çevreyle etkileşim ve anlamlandırmalar sonucu düşünsel, sosyal, duygusal ve özellikle de motor davranışlarındaki kalıcı değişmeler/kazanımlar olarak tanımlanabilir.

Çocuğun bir hareketi yapabilmesi, bir bedensel eylemliliği sergileyebilmesi, bu eylemlilikle ilgili düşünebilmesi ve bundan hoşnut olması, bunu tekrar istemesi onun bu tür davranışları giderek artan ve gelişen bir biçimde gerçekleştiriyor olması öğrenmenin göstergesidir.

Davranışlardaki (düşünsel, sosyal , duygusal ve motor) değişim ve kalıcılık yanında, bu davranışların çevresel etkileşimle gerçekleşmesi öğrenmenin varlığı anlamına gelir.

Hareket eğitiminde öğrenme bilişsel temeli motor davranışların gerçekleştirilmesi ile gerçekleşir. Vücudu kontrol edebilme ve amaçlı eylemlilik öğrenilebilir davranışlardır. Bir hareketin nasıl, nerede, niçin yapılabileceği ile ilgili zihinsel işlemler öğrenme sürecinin içindedir. Gerçekleştirilen hareketin bizzat ne olduğu, nasıl gerçekleştirildiği konusu ise yine bilişsel işlemleri gerektirir. Oyun veya hareket eğitimi etkinlikleri sırasında ve sonrasında, gerçekleştirilen davranışlardan hoşlanma, farkında olma, davranışları yerine getirmeye istekli olma, başarma duygusu gibi davranış değişiklikleri / kazanımları da yine sosyal ve duygusal öğrenme ile ilgilidir.

Örneğin, ritmik koşabilme motor öğrenmenin bir sonucudur. Ritmik koşmada adım aralığı ve sıklığı ile ilgili vücudu kontrol etme, koşu mesafesi, koşu hızı gibi durumları düşünebilme bilişsel öğrenme ile ilgili çıktılarıdır. Koşmaktan zevk alma, istekli olma, ne kadar hızlı koştuğunun farkında olma gibi içsel duygulanımlar da çocuğun duygusal öğrenmesi ile ilgili gelişim göstergeleridir.

Koşabilme, sıçrayabilme, yorgunluğa karşı dayanıklı olabilme, çabuk olabilme, bir nesneyi kaldırabilme, itebilme gibi tüm hareket uygulamaları ile ilgili yeterlilikler fiziksel anlamda yaşamın devam ettirilebilmesi ile ilgilidir. Çabuk düşünebilme, doğru karar verebilme, problem karşısında çözüm üretebilme, öncelleyebilme gibi yeterlilikler ise yaşamın içinde var olan gereklerdir. Bunların hepsi birer davranış ve/veya kazanımdır.

Davranışlar insanın hareket, tepki, düşünce ve duygu gösterisi, bilgi, beceri, tutum ve tercih gibi deyimlerle ifade edilir. Yani davranış insanın bedensel, zihinsel ve duygusal etkinlikleridir (Büyükkaragöz, 1997: 24). Hareket etkinliklerinde sözü edilen davranışların hepsi bir şekilde yer almaktadır. Bu davranışların sergileniyor olması hem öğrenmenin sağlanması, hem de öğrenmenin yaşamla ilgili olması açısından önemlidir.

Hareket eğitimi ile ilgili öğrenmelerde ilk akla gelen motor öğrenmeler olsa da bilişsel sosyal ve duygusal öğrenmeler de aynı süreçte gerçekleşen öğrenmelerdir. Herhangi bir motor davranış gerçekleştirilirken, o davranışa ilişkin davranış öncesi, davranış anı ve sonrası biliş süreçleri (merkezi işlemler) devrededir, yani davranışın gerçekleştirilebilmesi temelde bilişsel bir çıktı ürünüdür.

Gerçekleştirilen davranışlarla ilgili tüm duygulanımlar ve tutumlar (heyecanlanma, coşkulanma, ilgi, istek, benimseme) ise duygusal çıktılar olup, motor öğrenme sürecine eşlik eden öğrenmelerdir. Motor davranışa ilişkin, davranış öncesi, anı ve özellikle sonrası duygu ve tutumlar, davranışın devamlılığı ve niteliğini etkiler.

Motor öğrenmeler;

•   Sınanarak,
•   Denenerek ve
•  Tekrar edilerek öğrenilir.

Çünkü motor öğrenmelerin başka yolu yoktur. Düşünme ve hissetme işin doğası gereği her öğrenmede olduğu gibi motor öğrenme süreçleri olan duyu, algı, merkezi işlen ve çıktı aşamaları olan sınama, deneme ve tekrarlama süreçlerinde elbette vardır. Ancak sadece düşünme süreci ile bir motor davranışı gerçekleştirme mümkün değildir. Dolayısı ile motor çıktılar, bilişsel temelli bedensel (kassal) ürünler/ çıktılardır.

Kaynakçalar: 
İsmail Topkaya, Hareket Beden Eğitimi ve Spor Öğretiminde Öğrenme ve Öğretimin Temelleri, Nobel Akademik Yay. Ankara, 2010,

İsmail Topkaya, Okulöncesi Eğitiminde Hareket Etkinlikleri, Paradigma Yay. Edirne, 2014.